Debat Elektrotechnieken – “Opleiding op de werkvloer cruciaal”

Witte raaf: het zou tegenwoordig een synoniem voor een kwalitatieve elektrotechnicus kunnen zijn. Meer dan ooit is de term elektrotechnieken een begrip dat een breed palet aan specialisaties dekt, waardoor het voor een installateur onbegonnen werk is om overal in thuis te zijn. Welke zijn de grootste uitdagingen voor de sector? En hoe kunnen die knelpunten worden aangepakt? We legden het voor aan een panel van zes mensen die uitstekend met de sector vertrouwd zijn. “Enerzijds werkt de overheid goed mee aan investeren in opleidingen, anderzijds is er nog veel werk aan de winkel inzake opvolging van regelgeving.”

M.M.: De branche van elektrotechnieken heeft de jongste jaren een metamorfose doorgemaakt. Welke tendensen vallen u daarbij op?

Willy Pauwels (Fedelec): “Het is een sector die voortdurend in beweging is, die nooit meer stilstaat. Het innovatievermogen is enorm. Het beroep omvat vandaag dan ook een waaier van activiteiten, waarin bepaalde firma’s zich specialiseren: databekabeling, beveiliging, camerabewaking, domotica, noem maar op. Men ziet ook meer en meer bedrijven die meerdere technieken aanbieden, zoals een combinatie van elektrotechniek en verwarmingstechniek.”

André Overdulve (Electro Service André): “Vroeger had je de verkoper van wit- en bruingoed, die daarnaast nog eens elektriciteit ging installeren. Zoiets is vandaag quasi onmogelijk geworden.”

Jan Pieters (Francis & Tytgat): “De tijd is voorbij dat de elektricien alleen zorgde dat de lamp brandde en dat er stopcontacten waren. Alleen in de residentiële en tertiaire markt kan je misschien nog een generalist zijn, maar eigenlijk kan je niet anders dan je in bepaalde niches te gaan specialiseren. Het aandeel aan elektrotechnieken binnen de bouwsector is overigens gevoelig groter geworden: waar we vroeger quasi 10 à 20% van de totale omzet in de bouw vertegenwoordigden, is dat nu 40 à 50%.”

An De Ridder (Volta): “4650 bedrijven zijn binnen deze sector actief, die geven werk aan 26.350 arbeiders en ongeveer 10.000 bedienden. 80% van de bedrijven heeft minder dan tien mensen in dienst.”

Geert Van Den Eeckhaut (Niko): “Een elektro-installateur moet vandaag vooral een aanbieder van comfort zijn. Welke technieken hij daarvoor gebruikt, is voor de eindklant van ondergeschikt belang: die wil vooral een bevredigend resultaat en drukt, vanuit alle informatie die hij op internet vindt, meer eisen door.”

Focus op beveiliging

M.M.: Waarop ligt hoofdzakelijk de klemtoon van de innovaties die aangeboden worden?

Geert Van Den Eeckhaut: “We krijgen een almaar groter palet aan oplossingen die het mogelijk maken dat de eindklant zelf gebruikersscenario’s kan bepalen. De consument verwacht dat hij zelf vlot aanpassingen aan automatiseringssystemen kan doorvoeren. De uitdaging voor de fabrikanten bestaat erin hem daarin tegemoet te komen.”

An De Ridder: “Eigenlijk zijn er geen standaardoplossingen meer: alles wordt afgestemd in functie van de klant.”

Alexander Dewulf (Cebeo): “Dé sleutelwoorden in gebouwtechnieken zijn tegenwoordig energie-efficiëntie, comfort en veiligheid. De installateur kan zich niet langer beperken tot alleenstaande oplossingen, maar moet voor geïntegreerde systemen zorgen, zeker op vlak van veiligheid. De voorbije jaren is onze omzet in componenten voor beveiligingssystemen met 40% gestegen.”

Jan Pieters: “Ook het duurzaamheidsaspect geniet steeds meer aandacht. De consument beseft: meten is weten en probeert, via energiemonitoring, het verbruik zo goed mogelijk bij te sturen.”

M.M.: Is de installateur voldoende op die veranderingen voorbereid?

Alexander Dewulf: “Het is alleszins geen eenvoudige taak. De installateur moet zich eigenlijk ontpoppen tot een octopus, die zowel van ondernemen, boekhouden, projectmanagement, de technieken zelf als het commercieel aspect kaas heeft gegeten. Het is de taak van de groothandels en de fabrikanten om hem daarbij goed te ondersteunen.”

Willy Pauwels: “Onze federatie telt 4500 installateurs, het is logisch dat die kwalitatief niet allemaal op hetzelfde niveau zitten. Velen onder hen zien in dat ze moeten investeren in opleidingen om echt bij te blijven, maar kleinere structuren hebben het moeilijk om dat in te plannen. Toch zal iedereen die inspanningen moeten doen, ook de architecten. Hoe kan je je eindklant anders het juiste advies geven? Voor jongeren die vandaag in de markt stappen, is de opdracht niet eenvoudig: alleen met de ambitie ‘ik ga werken om mijn boterham te verdienen’, komen ze er niet.”

An De Ridder: “Een installateur moet vandaag inderdaad kunnen denken én doen. Voor een jongere die net van school komt, is dat onbegonnen werk, omdat er een grote kloof gaapt tussen het onderwijsaanbod en onze sterk geëvolueerde sector. De leerplannen zijn niet aangepast aan de realiteit. Wij streven ernaar dat de technische scholen de studenten een zo breed mogelijke algemene basis meegeven, waarna die gasten zich in bedrijven in iets kunnen gaan specialiseren.”

Alexander Dewulf: “Ook heel wat stakeholders doen inspanningen om installateurs extra vorming te geven, maar misschien moeten we daarbij meer gebruik maken van elkaars initiatieven, streven naar synergie. Verder dringt een inventarisatie van het onderwijsaanbod zich op:  welke opleidingen zijn er nu, en hoe kunnen we die vanuit de sector bijsturen, in het besef dat het beroep almaar complexer wordt.”

André Overdulve: “Gelukkig zijn ook de bevoegde ministers Muyters en Crevits voldoende doordrongen van het probleem, maar sowieso duurt het jaren voor je dat onderwijsaanbod helemaal krijgt afgestemd op de sector. Intussen draaien de ondernemingen op voor de grote achterstand die de scholen hebben opgelopen.”

Geert Van Den Eeckhaut: “Eigenlijk zouden de leraren weer leerling moeten worden door zelf mee de opleidingen te volgen die wij aan onze installateurs bieden. Je kan niet stellen dat er geen interesse is vanuit het onderwijs, maar de aanpak is niet gestructureerd. We bereiken vandaag alleen de mensen die zelf een gezonde interesse aan de dag leggen.”

An De Ridder: “Wij werken vandaag samen met 80% van de scholen die elektrotechnische opleidingen aanbieden. Daarbij zorgen wij voor lespakketten, aangepast aan de huidige noden. Ook het concept ‘duaal leren’ is zeker een stap in de goede richting. Hierbij zullen vanaf september dit jaar jongeren (16-18 jaar) uit 21 Vlaamse scholen 60% van hun competenties op de werkvloer opdoen, en maar 40% op school (algemene vakken). De slaagkans hiervan is afhankelijk van de mate waarin bedrijven en scholen gaan samenwerken: de evolutie van iedere jongere moet veel beter en sneller worden opgevolgd. Na een volwaardig traject te hebben afgelegd, kunnen de jongeren dan aantonen welke competenties ze in die periode hebben aangeleerd.”

Gigantische administratie

M.M.: Is er bij iedereen voldoende bereidheid om in dat verhaal mee te stappen?

Willy Pauwels: “We zitten met een federale overheid en met verschillende gewestelijke overheden. De afstemming tussen de verschillende overheden is alleszins complex, want niet iedereen zit op dezelfde golflengte. Dat geldt ook in de scholen zelf. Veel vakleraars weten best wel wat er aan de huidige opleiding mankeert, maar je moet ook de directies van die scholen overtuigen, om nog niet te spreken over de onderwijsnetten zelf.”

Alexander Dewulf: “Belangrijk is dat we iedereen meekrijgen in het aanbod dat we voor ogen hebben. Honderden installateurs werken elke dag keihard om hun werk rond te krijgen, en moeten dan nog eens de tijd vinden om les te volgen. Ook zij moeten evenwel die kansen krijgen. Daarom moeten vormingsmomenten worden georganiseerd op tijdstippen die hen het best uitkomen.”

André Overdulve: “Het werk van een installateur zit er niet op als hij ’s avonds thuiskomt. Dan moet hij nog offertes maken en zich door de 30% extra administratie werken die er de jongste vijftien jaar is bijgekomen. Wat opleidingen betreft, vind ik wel dat we de jongste jaren de goede richting zijn ingeslagen. Zo is werkplekleren, waarbij studenten 4 weken op de werkplek doorbrengen, in iedere provincie al in minstens één school geïntegreerd. Toch kan de aanpak nog beter: nu hebben wij zo’n jongere één dag per week bij ons, terwijl ze er veel meer van zouden opsteken mochten we hen vier weken aan één stuk dingen kunnen bijbrengen.”

An De Ridder: “Vanuit Volta merken wij, ondanks de nog grote onzekerheid, grote bereidheid, zowel vanuit vele bedrijven als vanuit scholen. Het moet om een positieve keuze van beide partijen gaan. Wij werken eraan om kinderen vanaf negen jaar al warm te maken voor elektrotechniek, zodat ze er al heel jong interesse voor ontwikkelen.”

Willy Pauwels: “Ook de cluster STS (speciale technieken), waarbij we samenwerken met andere federaties van technieken, en diensten aanreiken inzake elektriciteit, verwarming, koeling, koeltechniek, ventilatie en duurzame energie, is constructief. Daarnaast is het akkoord dat Fedelec recent met ODE (Organisatie Duurzame Energie) en ICS (Belgische Unie van Installateurs van Centrale Verwarming, Sanitair, Klimaatregeling en Aanverwante Beroepen) heeft afgesloten, over een geïntegreerde samenwerking voor dienstverlening aan PV-installateurs en installateurs van warmtepompen,  heuglijk nieuws.”

Kwaliteit en service

M.M.: Intussen wordt het steeds belangrijker om ook de eindklant goed te begeleiden. Hoe moet die anders in staat zijn om binnen het enorme (internet)aanbod aan elektrotechnische oplossingen nog het kaf van het koren te kunnen scheiden?

Alexander Dewulf: “Die kwaliteitsverschillen herkennen is niet evident. Bovendien is de verleiding vaak groot om de prijs van goedkope, minderwaardige componenten als referentiepunt te nemen voor een vergelijking met betere oplossingen. Eigenlijk zou de eindklant hiervoor vanuit de regelgeving beter moeten worden beschermd.”

Geert Van Den Eeckhaut: “Het internetaanbod brengt met zich mee dat er veel materiaal onze markt op komt waarvan de oorsprong moeilijk te achterhalen valt; materiaal dat misschien onveilig is en ontsnapt aan de controle van onze keuringsorganismen. Consumenten stellen zich meestal geen vragen over de veiligheid van de toegepaste materialen. Misschien is het weer tijd om mensen te wijzen op mogelijke onveilige situaties, zoals de mooie campagne van CEBEC een tijdje terug.”

Willy Pauwels: “De overheid moet dringend haar verantwoordelijkheid nemen om de regelgeving rond keuringen veel beter te laten respecteren. Het herkeuren van residentiële installaties na 25 jaar is niet meer van deze tijd, dat moet regelmatiger. Er  moet een kadaster komen waarin die keuringen opgenomen worden. Nu blijven de strenge normen te vaak dode letter.”

André Overdulve: “Wij maken het maandelijks diverse keren mee dat we de fouten van andere installateurs moeten rechtzetten. Eigenlijk is mijn bedrijf daar zelfs groot mee geworden. Het is schrijnend om zien hoe bepaalde systemen zijn gemonteerd. Logisch dat de benadeelde eindklant dan de neiging heeft de hele sector te stigmatiseren of de verkeerde schuldige aan te wijzen.”

M.M.: Tot slot: hoe ziet u de job van installateur de komende jaren evolueren?

Alexander Dewulf: “Zeker in de B2C-markt schuilt nog veel potentieel, bijvoorbeeld door sterk in te zetten op de service na verkoop, onder meer via onderhoudscontracten.”

Jan Pieters: “Er moet meer tijd worden geïnvesteerd om de eindklant te sensibiliseren, zodat die resoluut kiest voor kwaliteit en service.”

Geert Van Den Eeckhaut: “Eigenlijk zou iedere installateur na x aantal jaren bij zijn klant moeten teruggaan, om alles grondig na te kijken en hem mogelijkheden tot optimalisering aan te reiken. Nu eindigt het verhaal quasi altijd bij de oplevering. Daar gaan veel commerciële kansen verloren.”

Willy Pauwels: “We merken dat bedrijven meer gaan samenwerken of overnames doen, om zo schaalvergroting te bewerkstelligen en alle technieken onder één dak te kunnen aanbieden. Uiteindelijk is dat ook wat de eindklant wil.”

Moderator: Sanne De Meyere

Tekst: Bart Vancauwenberghe

Foto’s: Bart Vandermeersche

Ons panel

• An De Ridder is coördinator voor Vlaanderen en Brussel bij Volta, de koepelorganisatie van Tecnolec (technologisch kenniscentrum), Vormelek (advies voor aanwerving en opleiding) en FBZ (Fonds voor Bestaanszekerheid voor de sector van de elektriciens)
• Alexander Dewulf is sinds 2008 CEO van Cebeo (groothandel en distributeur van elektrotechnische componenten) en voorzitter van ICGME (Belgische federatie van groothandelaars in elektrotechnisch materiaal)
• André Overdulve is oprichter en zaakvoerder van Electro Service André, een installatiebedrijf dat glasvezel- en koperbekabeling verzorgt voor datatechnieken
• Willy Pauwels is directeur bij Fedelec (federatie van elektrotechnische ondernemers)
• Jan Pieters werkt als general manager bij Francis & Tytgat, een installateur van elektrotechniek, HVAC en sanitair
• Geert Van Den Eeckhaut werkt als Segment Manager bij Niko, producent van elektrisch schakelmateriaal.