FINSE HOOFDSTAD IS WORLD DESIGN CAPITAL

Na Turijn en Seoul mag Helsinki zich een jaar lang World Design Capital noemen. In tegenstelling tot Stockholm of Tallinn tref je de Finse hoofdstad zelden aan in citytripbrochures. En dat is jammer want Helsinki heeft veel te bieden. Niet alleen op het vlak van design.

Helsinki een relatief jonge stad die pas echt rond 1812 tot ontwikkeling kwam toen de Russische tsaar besloot de hoofdstad van het Grootvorstendom Finland te verhuizen van Turku naar Helsinki omdat dat verder verwijderd lag van Zweden.

DOOR HANS STERKENDRIES (TEKST EN FOTO’S)

Hét symbool van Helsinki is de kathedraal die al meer dan 150 jaar boven de stad uitsteekt als een heldere baken voor de aankomende schepen. Allerminst een doorsnee kerk met zijn helderwitte muren, slanke koepel en groene koepeldaken. Als gebouw was het bij de inhuldiging in 1852 ver vooruit op zijn tijd. Dat geldt eigenlijk ook voor de rest van deze stad.

AALTO METROPOOL

De Finse hoofdstad is een van de meest noordelijke metropolen ter wereld en onder die spreekwoordelijke stolp wordt al decennialang druk geëxperimenteerd. Door mensen als Alvar Aalto bijvoorbeeld. Tegenwoordig is deze Fin vooral bekend als designer. De Paimo-stoel en de Aalto-vaas zijn zijn bekendste ontwerpen maar wie ooit in een Apple Store kwam, zat waarschijnlijk op een van zijn barkrukken.

Buiten Finland weten weinig mensen echter dat Alvar Aalto eigenlijk een architect was. En nog wel een die zijn stempel heeft gedrukt op Helsinki. Zo ontwierp hij het auditorium van de Technologie Universiteit en het hoofdkwartier van de papierfabriek Enso-Gutzeit, op de kade. Maar zijn bekendste werk is wellicht de Finlandia Hall, een concertzaal en congresgebouw aan het water. Het strakke witte gebouw is een voorbeeld van het monumentalisme waarmee Alvar Aalto aan het einde van zijn loopbaan experimenteerde.

Design District Helsinki

Sinds de hoogdagen van Alvar Aalto is Helsinki – en bij uitbreiding Finland – een vooraanstaande rol blijven spelen inzake design. Iittala, Marimekko, Aarikka, Magisso, Artek, Muuto,… Het zijn merken die designliefhebbers even hard doen watertanden als Alessi. Geen wonder dus dat de Finse hoofdstad werd verkozen tot World Design Capital 2012. Al deze merken kan je dan ook uitvoerig ontdekken én kopen in het Design District Helsinki. Anders dan deze naam doet vermoeden, slaat het niet op een bepaalde stadswijk maar wel op 200 designwinkels, galerijen, modeboetieks, ateliers, musea, restaurants, hotels en designbureaus die verspreid liggen over de binnenstad van Helsinki. De volledige lijst vind je op de website www.designdistrict.fi of je kan ook een gratis kaart oppikken bij de toeristische dienst.

Loop zeker langs bij het Design Forum Finland, een galerij annex winkel die de allernieuwste designtrends toont. Ook het Design Museum is een must. Behalve tal van tijdelijke tentoonstellingen, vind je er ook een indrukwekkende permanente collectie die een staalkaart vormt van de Finse vormgeving sinds de late 19de eeuw tot nu. Onder de noemer Finnish Form worden er de werken van Alvar Aalto, Akseli Gallen-Gallela, Maija Isola, Tapio Wirkkala en Timo Sarpaneva voorgesteld. Die namen zeggen je misschien niets maar hun creaties – van kookpotten en kandelaars tot stoffen en behangpapier – zijn wereldberoemd en maken deel uit van het collectieve geheugen. Ook het Museum van Finse Architectuur is lid van Design District Helsinki en dat is geen toeval want veel Finse architecten waren verdienstelijke designers. En omgekeerd.

Rusland in Finland

Maar niet alleen designliefhebbers komen in Helsinki aan hun trekken. De Finse hoofdstad is een boeiende citytripbestemming die ten onrechte in de schaduw staat van bijvoorbeeld Stockholm of Tallinn. Het toeristische centrum van Helsinki is het Senaatsplein, op wandelafstand van de kaden waar de veerboten aanmeren. Hier vind je de eerder vernoemde én beroemde kathedraal maar ook het vroegere Senaatsgebouw en de hoofdzetel van de universiteit. Het plein ademt een bijzondere eenheid uit en dat is geen toeval. Alle gebouwen werden immers ontworpen door Carl Ludvig Engel, een Duitse architect die in opdracht van de Russische tsaar Alexander I de hele binnenstad hertekende.

Eigenlijk is Helsinki een relatief jonge stad. De ontwikkeling ervan kwam pas echt op gang rond 1812 toen de Russische tsaar besloot om de hoofdstad van het Grootvorstendom Finland te verhuizen van Turku naar Helsinki omdat die laatste stad verder verwijderd lag van Zweden. Veel straten en pleinen ademen dezelfde stijl en sfeer als Sint-Petersburg en op het hoogtepunt van de Koude Oorlog stond Helsinki verschillende keren model voor deze Russische stad, ondermeer in Reds, The Kremlin Letter en Gorky Park. Ook de Oespenski-kathedraal is een duidelijk overblijfsel uit de periode dat Finland nog deel uitmaakte van het Russische Rijk. Het bakstenen gebouw is de grootste Russisch-orthodoxe kathedraal van Noord-Europa en ze ligt op een groene heuvel boven de stad. Het bakstenen gebouw telt 13 koepels: een grote voor Christus en 12 kleinere die de apostelen voorstellen.

Ook niet te missen is Suomenlinna, een zeefort dat zich uitstrekt over zes eilanden in de baai van Helsinki. Het fort, compleet met legerbarakken en scheepswerven, werd in 1991 op de lijst van het UNESCO Werelderfgoed geplaatst. Het werd gebouwd in 1748 door de Zweden om Helsinki – toen nog de bescheiden handelspost Helsingfors – te beschermen tegen een mogelijke Russische invasie. Omwille van de Zweedse roots spreekt bijna iedereen nog steeds van Sveaborg, de Zweedse burcht. In 1808 viel het fort in handen van de Russen die het later integreerden in de verdedigingsgordel rond Sint-Petersburg. Sinds 1973 is dit geen militaire zone meer en kan je de eilanden bezoeken met de ferry. Het is sindsdien uitgegroeid tot een geliefkoosde weekenduitstap van de inwoners van Helsinki en de eilanden tellen zelfs zo’n 900 permanente bewoners. Het is een heerlijke plaats om te wandelen en om te genieten van het uitzicht op Helsinki.

Moderne architectuur

Ook liefhebbers van moderne architectuur komen in Helsinki ruim aan hun trekken. In residentiële wijken als Katajanokka en Ullanlinna vind je bijvoorbeeld tal van Art Nouveau-huizen. Dé meester van de Finse Art Nouveau heet Eliel Saarinen, een Finse architect die tekende voor tal van woonhuizen en voor het Nationaal Museum van Finland. Zijn meesterwerk is ongetwijfeld het Centraal Station van Helsinki, een opvallend gebouw in Finse graniet met een kloktoren en vier granieten reuzen die bolvormige lampen dragen. Niet ver daarvandaan liggen nog enkele meesterwerken, zoals het Fins Nationaal Theater, het interieur van het Nationaal Museum van Finland, het Pohjola-huis of het gebouw van de Virgin Oil Co. Ook niet te missen: vlak naast het toeristisch bureau van Helsinki ligt Aschan Cafe Jugend, een prachtige zaal in Art Nouveau waar nu een aangename brasserie is ondergebracht.

Eigenlijk was Helsinki een voorloper in nagenoeg elke denkbare moderne architectuurstroming: constructivisme, structuralisme, organische architectuur,… De verschillende sportarena’s die werden gebouwd voor de Olympische Spelen van 1952 gelden vandaag nog steeds als genrevoorbeelden van het functionalisme. Niet te missen is het Lasipalatsi (glazen paleis) en het Olympisch Stadium waarvan de toren een ongeëvenaard uitzicht over Helsinki biedt. Een heel bijzondere kerk die je niet mag overslaan is de Temppeliaukion kirkko. Al in de jaren ‘30 ontstonden plannen om op deze plek een
kerk te bouwen maar de Tweede Wereldoorlog gooide roet in het eten. Aan de huidige kerk, een ontwerp van Timo en Tuomo Suomalainen, werd begonnen in 1968. De broers besloten om het terrein niet te ruimen maar de kerk als het ware uit te hakken in de rots. De ronde kerk wordt bekroond door een koepeldak in glas en koper die bijdraagt tot de uitzonderlijke akoestiek van het gebouw. De kerk is dan ook erg in trek als concertlocatie.

Shopping

Tenslotte heeft de Finse hoofdstad ook qua shopping meer te bieden dan alleen design. Itäkeskus is het grootste shoppingcentrum van Scandinavië. Het ligt in een buitenwijk van Helsinki en telt zo’n 300 winkels, restaurants en bars. Het is maar een van de vele shoppingcentra die de stad rijk is. Pal in het centrum vind je ondermeer Forum en het Kluuvi Shopping Centre. Ze vormen een soort van onderaardse stad waar je kan ontsnappen aan de koude. Vlakbij ligt het Stockmann-warenhuis, een prachtig modernistisch gebouw dat jaarlijks 17 miljoen bezoekers over de vloer krijgt. Het is een warenhuis dat perfect vergelijkbaar is met zijn Londense of Parijse tegenhangers. Je vindt er allerlei modemerken en cosmetica maar vooral de delicatessenzaak in de kelderverdieping is een bezoekje waard. We troffen er tot onze eigen verbazing blikjes aan met elandenvlees en zelfs met berenvlees.

Op het Marktplein – Kauppatori in het Fins – vindt er dagelijks een markt plaats waar groenten en champignons (een Finse specialiteit) te koop worden aangeboden. Je kan hier ook terecht voor vis en veel verser kan die niet worden: je koopt rechtstreeks van de boten die aanmeren aan het plein. Loop zeker ook eens langs in de Vanha Kauppahalli, de oude markthallen waar allerlei Finse lekkernijen uitgespreid liggen in de oude houten kraampjes. Je kan hier trouwens ook uitstekend eten.

Verblijf

Wij verbleven in het Radisson Blu Seaside Hotel, vlak aan de pittoreske haven Sandviken. Dit hotel mikt vooral op zakenreizigers maar is perfect gelegen voor citytrippers: voor de deur loopt een tramlijn die je in enkele minuten recht naar het centrum brengt. Er zijn 336 kamers en twee restaurants.

Dit hotel en nog enkele andere in Helsinki worden aangeboden door touroperator Transeurope, die gespecialiseerd is in citytrips en charmehotels. Boeken kan in elk reiskantoor in België en alle info is ook te vinden op www.transeurope.com.

Meer info

Voor meer informatie over Helsinki kan je terecht op de website www.visithelsinki.fi die volledig in het Engels en het Duits beschikbaar is. Je vindt hier ook alle evenementen met betrekking tot Helsinki World Design Capital. Meer info vind je ook op de website www.visitfinland.com. De website www.finnishdesign.com biedt een uitstekende inleiding op het Fins design.

Erheen

Wij vlogen met Estonian Air (www.estonian-air.ee) naar Tallinn en namen dan de ferry (www.vikingline.fi) naar Helsinki. Beide steden zijn immers perfect combineerbaar en dit is wellicht ook de goedkoopste optie. Estonian Air vliegt zes keer per week tussen Brussel en Tallinn. Noteer ook dat veel Finnen de ferry namen naar Estland om daar luxegoederen in te slaan. Finnair (www.finnair.com) vliegt vijf dagen per week tussen Brussel en Helsinki vanaf 249 euro h/t.

Praktische info

Helsinki, aan een arm van de Baltische Zee, is de hoofdstad en de grootste stad van Finland. Fins en Zweeds zijn de officiële talen maar nagenoeg iedereen spreekt Engels. Je betaalt er gewoon met de euro.